Het geval Haarmann vrijdag als speelfilm op de ARD

Onvoorstelbare gruwelen
De man was de eerste seriemoordenaar die grondig psychiatrisch werd onderzocht. De gesprekken die tussen deze onmens — Fritz Haarmann (1879-1925), afkomstig uit Hannover — en Ernst Schultze, forensisch psycholoog in dienst van de rechtbank zijn gevoerd, werden door middel van verslagen voor de annalen bewaard. Deze documenten vormden de basis voor de speelfilm Der Totmacher die Romuald Karmaker in 1995 heeft gerealiseerd. De regisseur heeft Götz George (geboren in 1938) kunnen overhalen de rol van Haarmann, die van zijn vak slager was, op zich te nemen. Jürgen Hentsch en Pierre Franck, Matthias Fucks en Marek Harloff zijn andere vertolkers van de vooraanstaande rollen in Der Totmacher.
De slager werd een angstwekkende slachter, die gedurende de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog in ieder geval 24 jongens heeft vermoord en ze gedeeltelijk heeft opgegeten.


Bang voor opsluiting
Haarmann heeft aan die gerechtspsychloog gezegd dat hij verlangde naar de doodstraf, vooral omdat hij levenslange opsluiting vreesde, in de wetenschap dat binnen de gevangenishiërarchie iemand van zijn kaliber op de allerlaagste trede van de ladder staat en hem in die structuur hevige mishandeling en psychische vernederingen zonder einde zijn deel zouden worden.
Op 15 april 1925 werd aan het leven van Friedrich Haarmann — die maar liefst 24 maal ter dood was veroordeeld — door middel van de guillotine een einde gemaakt. Hoewel dat in het kader van de Deutsche Gründlichkeit eigenlijk vierentwintig keer had moeten gebeuren, heeft men het vonnis einfachheitshalber slechts één maal voltrokken.

Nachtmerrie
Op een grafsteen van de begraafplaats Hannover Stöcken staan 27 namen, die toebehoren aan slachtoffers van Fritz Haarmann. Onder de steen bevinden zich 323 beenderen, en dat is alles wat men heeft gevonden van de talrijke slachtoffers van de man die geldt als de beruchtste massamoordenaar van de twintigste eeuw. Terecht is dat niet, tenzij men erbij vermeldt dat het om een burgerlijke massamoordenaar gaat en niet om in het kader van een politiek systeem opererende, aangezien dan de vereiste ruimte voor het opsommen van — weliswaar niet alleen maar toch voornamelijk Duitse — namen een veelvoud van de lengte van dit artikel benodigd zou zijn.
Haarmann zelf verklaarde: "En Mensch — das sind nur ein paar Aktentaschen voll Fleisch." In het kader van het, ongetwijfeld afstompende, beroep van slager is het niet zo verwonderlijk dat die man zo dacht.

Documentaire in boekvorm
In 1992 is bij uitgeverij VGS Verlagsgesellschaft Köln een boek over deze zaak uitgekomen, geschreven door Friedhelm Werremeier (geboren in 1930), die als een van de vaders van de Duitse Kriminalroman geldt. Verder is hij verantwoordelijk voor tal van draaiboeken, onder meer van televisieseries. Decennialang heeft hij als verslaggever gewerkt in verband met spectaclaire misdaadprocessen. Reeds in de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft Werremeier naam gemaakt als iemand die geen fictie produceerde maar Fakten (feiten) in verhaalvorm schreef, hetgeen vaak met de benaming faction wordt aangeduid.
De verschijning van zijn 'Sachbuch' Haarmann — Nachruf auf einen Werwolf heeft zonder twijfel mede gezorgd voor informatie ten dienste van de film van Romuald Karmaker.
Het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt op vrijdag 24 april, vanaf 23:30 uur tot in de nacht op zaterdag 25 april om 01:20 uur bovengenoemde speelfilm uit.
____________
Afbeeldingen
1. Handschrift van Friedrich Haarmann, die verklaart hoe hij een jongen genaamd Friedel heeft gedood. ich ahbe in der Cellerstr. Friedel umgebracht. Des morgens lag Friedel tot im Bett, ich hatte Friedel tot gebissen. Ich habe sehr geweint und wußte nicht, was ich machen sollte.
2. 'Ein feiner Herr' — zo kon Fritz Haarmann er inderdaad uitzien.
3. Voorzijde van het stofomslag om het boek van Friedhelm Werremeier: Haarmann uit 1992.

De Zweedse koningsdynastie in Arte-documentaire

Driedaags staatsiebezoek in Nederland
Terwijl het Zweedse koningspaar voor het eerst een officieel bezoek brengt aan Nederland sedert Beatrix moeder Juliana heeft opgevolgd — en samen met de huidige koningin der Nederlanden een bezoek brengt aan diverse plaatsen, zoals de Rijksuninversiteit Groningen, overigens samen met een Zweedse handelsdelegatie —, presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie een documentaire over de oorsprong van het Zweedse koningshuis: de Bernadotte-dynastie, beginnend bij ene Jean-Baptiste met die familienaam (1763-1844).


Hij fungeerde als maarschalk van Napoleon Bonaparte. Vanaf 1806 droeg de man een extra naam in de vorm van een titel: prins van Pontecorvo. Weer twaalf jaar later nam hij, zowel in letterlijke en in overdrachtelijke zin, als Karel XIV Johan — en tegelijkertijd als Karel III Johan in de functie van koning van Noorwegen —, plaats op de troon van de Scandinavische staat Zweden. En daarmee legde hij de basis voor de modernste monarchie van Europa.
De huidige Zweedse koning Carl XVI Gustaf geldt, samen met zijn vrouw — de uit Duitsland afkomstige Silvia — als zeer geliefd, want open in zijn bejegening van het volk. Zo zet hij de traditie voort van de man die als hun stamvader in 1818 de basis heeft gelegd voor de toestand van vandaag de dag.
De documentaire die op woensdag 22 april tussen 21:00 uur en 21:45 uur zal worden uitgezonden, is een bijdrage van de Saarländische Rundfunk. De film, op het beeldformaat 16:9 en voorzien van stereofonisch geluid, is een Duitse productie uit 2008 van Gerold Hofmann. De film zal worden herhaald op zondag 26 april, vanaf 14:00 uur, en op dinsdag 28 april, 's ochtends vanaf 09:55 uur.

Afbeeldingen
1. Jean-Baptiste Bernadotte, die vanaf 1818 als koning van Zweden èn Noorwegen fungeerde.
2. Wapen van de Zweedse koninklijke familie.

Sociaal besef leeft bij de meeste jonge Amerikanen

De Vreugde van het Geven
In een artikel in de Huffington Post van deze woensdag 15 april wordt gerefereerd aan uitspraken die Michelle LaVaughn Robinson Obama, de echtgenote van de huidige Amerikaanse president, heeft gedaan in verband met de vreugde die Geven kan verschaffen. Zij wijst erop dat al degenen, die in staat zijn bij te dragen aan onder meer het verkleinen van veel problematiek — en als gevolg daarvan ontstaan verdriet en onzekerheid, juist in deze moeilijke tijden — dit dan ook zouden moeten doen, en ze laat niet na erop te wijzen hoe zeer geven niet alleen een positief gevolg heeft voor degene die mag ontvangen, maar niet in de laatste plaats tevens voor degene die geeft.
In een essay voor USA Today heeft de presidentsvrouw niet alleen de vreugde onderstreept die het geven kan bieden, maar wijst zij tevens op de sociale plicht van mensen die het beter hebben. Verder wijst ze erop dat het sociale besef bij de jeugd nimmer zo groot is geweest dan nu, en om die opvatting te staven, haalt ze een recente studie aan waarin blijkt dat 61 procent van de jongeren tussen 13 en 25 jaar van oordeel is dat zij persoonlijk verschil kunnen maken met betrekking tot de 'toestand in de wereld', dat deze groep tevens de mening is toegedaan dat ieder individueel verantwoordelijk is voor het eventueel kunnen veranderen van de situatie.
Eén en ander moet voor het Witte Huis met de huidige president een goed voorteken zijn, ook al blijft enig realistisch besef, naast groot optimisme, van groot belang. Cijfers geven immers een momentaan beeld, en als al diegenen die zich hebben geprofileerd met bepaalde positieve uitspraken, plotseling moeten handelen, wil de alledaagse werkelijkheid dat beeld nog wel eens ingrijpend veranderen. Maar het Principe van de Hoop moet altijd blijven prevaleren.
__________
Foto: Officieel statieportret van Michelle Obama.

Arte-televisie met thema-avond op eerste Paasdag: Die Katze, das rätselhafte Wesen

Twee onderdelen
Met een speelfilm en een documentaire over wat er van, door en over katten te leren valt, bestrijkt Arte-televisie drie uur tijdens de avond van eerste paasdag: van kwart over acht tot kwart over elf.


Speelfilm naar Georges Simenon
Het begint met de speelfilm Le chat uit 1970 van Pierre Granier-Deferre (1927-2007) naar de gelijknamige psychologische roman uit 1966 van veelschrijver Georges Simenon (1903-1989).
Daarin wordt een echtpaar beschreven dat weliswaar een kwart eeuw samen is, maar in wezen al geen echt paar meer is. Julien Bouin — gespeeld door Jean Gabin (1904-1976) — houdt niet meer van zijn wederhelft Clémence — in de film is dat Simone Signoret (1921-1985) —, en als de heer des huizes op zekere dag een zwerfkat mee naar huis neemt, fungeert deze al snel als Auslöser van jaloezie en meer zulks in het wezen van de zich verwaarloosd voelende huisvrouw.
Tijdens de Berlinale van 1971 werden de genoemde hoofdrolspelers onderscheiden met een Zilveren Beer; de regisseur werd binnen hetzelfde kader voorgedragen voor een Gouden Beer.
De Franse rolprent heeft de traditionele speelfilm-lengte van anderhalf uur, en op de zogeheten prime time — tussen 20:15 uur en 21:45 uur — zal deze klassieker vast wel enige aandacht weten te genereren in al die gebieden waar Arte-televisie kan worden ontvangen. Daarna zal Le Chat nog twee keer door Arte worden herhaald: op woensdag 15 april en op dinsdag 21 april, beide keren vanaf 14:45 uur in de middag.
Mocht de film zijn nagesynchroniseerd — en die waarschijnlijkheid is zeer groot — dan doen degenen die over voldoende (passieve) kennis van het Frans beschikken en een zo modern televisietoestel hebben dat ze kunnen overschakelen, er goed aan dat laatste te realiseren.

Clichés over vrijheid
In de begeleidende tekst die Arte-televisie in de programmagegevens verstrekt omtrent de documentaire over katten en hun vrijheid luidt dat veel mensen van katten houden omdat ze menen dat die dieren zo vrij zijn. Uit eigen ervaringen kan ik daaraan toevoegen dat even dikwijls het cliché te horen valt dat mensen niet dol zijn op katten omdat ze — juist vanwege die vrijheidsdrang — hun eigen gang en zich maar weinig tot en met geheel niets aantreken van wat de bij hen behorende mens(en) wil(len).
Als iemand die vier decennia lang ervaringen heeft met eigen katten — intussen zijn dat er veertig — ben ik verplicht een en ander ietwat te nuanceren. Weliswaar komt het ene bovengemelde uiterst voor, evenals het andere, maar daar tussenin zijn ook nog katten te vinden die zich nu juist in allerlei situaties zeer volgzaam betonen.


Toen ik aan het begin van de jaren negentig binnen elf maanden twee keer een nest van vijf katten kreeg, bleken de eerste vijf zeer sterk groepsgedrag te vertonen, nadat één van hen — een fel meisje — het initiatief had genomen. Binnen een paar maanden liepen ze alle vijf, samen met één tot vier van de al oudere huisgenoten, achter mij aan als ik boodschappen moest doen, en op de mededeling dat ze op een bepaalde plek op me moesten wachten, bleven ze keurig achter tot ik weer kwam opdagen, en onderweg terug naar huis bleven alle negen keurig aan de stoeprand wachten tot ik de mededeling deed dat ze konden onversteken. En zo zijn er tientallen voorbeelden uit mijn eigen praktijk te melden, die dicht in de buurt komen van de stelling met betrekking tot hun wens tot vrijheid van handelwijze, en daar tegenover enkele van hen, die alleen maar geïnteresseerd waren in wat ik deed en zich daarbij, bij tijd en wijle, luid spinnend, hebben aangepast.

Onderzoek naar persoonlijke vrijheid
De documentaire die Arte-televisie onder de titel Katzenlektionen tijdens de avond van eerste paasdag, in aansluiting op de Franse speelfilm zal uitzenden tussen 21:45 uur en 23:15 uur, is een Frans-Duitse coproductie uit 2008, die hier een bijdrage van het Zweite Deutsche Fernsehen aan de Arte-programmering is. Regisseuse Miriam Tonelotto laat twee cartoon-katten optreden als begeleiders van de kijker, om op allerlei plekken ter wereld nadere gegevens te verzamelen over het begrip Persoonlijke Vrijheid.
De film zal door Arte-televisie de komende weken nog twee maal worden herhaald: de eerste keer komende zondag, 19 april vanaf 03:00 uur, en nogmaals op maandag 27 april, vanaf 09:55 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Kater Ramses naast een zilveren Boeddha-beeld.
2. Simone Signoret en Jean Gabin samen in de speelfilm Le Chat van Pierre-Granier-Deferre uiit 1970, naar de vier jaar eerder verschenen, gelijknamige roman van Georges Simenon. (Foto: © Studio Canal.)
3. Twee broers en drie zusters op de dag dat ze drie maanden oud waren (in 1992).
4. Kater Wanja ca. 1993 in de bureaustoel achter het toetsenbord.