Serendipiteit als dagelijkse begeleiding (1)

Onverwacht doch welkom
Soms is het zeer verrassend wat je kunt tegenkomen door iets op te vragen via een van die nieuwerwetse, zogeheten zoekmachines die de hedendaagse computergebruiker ter beschikking staan. Uit belangstelling voor een boek van Klabund, i.e. Alfred Henschke (1890-1928), dat ik al sinds 1963 bezit — Der Kreidekreis, ein Spiel in 5 Akten nach dem Chinesischen, waarvan ik echter nog een exemplaar vond in één van de kratten met veel afgeschreven boeken voor een halve euro vóór de etalage van een degelijk antiquariaat dat ik vrijwel dagelijks op mijn route door het centrum van mijn eigen stad passeer —, zocht ik via de zoekmachine van Mevrouw of Meneer dan wel Mejuffrouw Google of er ook nu nog exemplaren van dit zeer fraai verzorgde boek via internetboekhandels en/of dito antiquariaten verkrijgbaar waren.
De raffia waarmee het exemplaar uit 1929 — met een toen bereikte Gesamtauflage van 50.000 exemplaren sedert de eerste editie van 1925, en voorzien van acht paginagrote kleurenillustraties van de Hongaarse expressionist Georg Mayer-Marton (1897-1960) — was genaaid, helaas had losgelaten en daardoor zaten alle katernen los in de fraaie band. Aangezien ik in zulke situaties toch meer wil weten, mede doordat ik zelf enige jaren zeer intensief in het boeken- en uitgeversvak heb 'rondgekeken', heb ik — al blader ik principieel heel wat liever in folianten en andere naslagwerken — nu toch maar via zo'n zoekmachine gekeken of het bewuste boek dat, ondanks de relatief hoge oplaag, decennialang in ons land als relatief schaars gold, gemakkelijk te vinden was. Dat viel mee: door de eerste indicatie te volgen, vond ik dat het boek ergens verkrijgbaar was voor de somma van twintig euro, bij de tweede indicatie kwam ik, vanzelfsprekend elders, uit op tien euro. Er zullen nog wel andere prijzen opduiken als tevens in het land van herkomst, bij onze directe oosterburen, en daarna nog in enkele taalverwante landen, diverse websites van verschillende antiquariaten worden geraadpleegd.

Meer over prijzen
Hoewel het niet alleen niet de bedoeling was om antiquariaatsprijzen te vergelijken, viel het me, door de volgende toevalligheid op dat er binnen één en hetzelfde antiquariaat volstrekt onbegrijpelijke verschillen opduiken, die— althans op basis van de begeleidende teksten bij de aangeboden boeken — niet kunnen worden verklaard.
Bij het zoeken naar dat opgemelde Klabund-boek stuitte ik op een andere uitgave, die ik enkele weken geleden ook al in een van diezelfde kratten bij dezelfde winkel in het centrum van de stad had gevonden: een combinatie van twee operalibretti in één deel, in een uitgave van 1989 van De Nederlandse Opera, die de beide muziekdrama's in dat seizoen op één avond had gecombineerd: L'heure espagnole van Maurice Ravel en El retablo de Maese Pedro van Manuel de Falla. Het antiquariaat in kwestie vraagt daarvoor de prijs van 17 euro. Mij lijkt het relatief veel, maar dat komt wellicht doordat ik er toch meestal in slaag zulke uitgaven voor beduidend minder geld te verwerven. Enfin, dat was hier echter niet het meest opvallende. Enige regels later kwam ik hetzelfde boek tegen, thans onder de letter F voor de naam van de eerste der beide, voor de gelegenheid gecombineerde, componisten: De Falla. En hoewel de beschrijving van de belangrijke elementen van het boek hier slechts met één woord — ingenaaid tegenover softcover — maar niet inhoudelijk en/of qualitate qua van elkaar afweken, werd voor deze versie de prijs van slechts 8 euro bedongen. Voor de volledigheid heb ik toen ook nog maar even onder de naam Ravel gekeken, maar het boek kwam geen derde maal voor.
Ook al besef ik dat zulke omissies overal en altijd kunnen opduiken, doet het me toch denken aan een verhaal dat een anderhalve generatie oudere collega mij, bijna een halve eeuw geleden, vertelde over de prijzen in de stationsrestauratie van een plaats in Drenthe aan de spoorlijn Groningen-Assen, geruime tijd vóór de Tweede Wereldoorlog. Er zouden vier broodjes op de prijslijst hebben gestaan: Broodje Kaas 17 cent, Broodje zonder Kaas 14 cent, Broodje Ham 18 cent, Broodje zonder Ham 15 cent.
Serendipiteit. Zoals weer eens is gebleken: de een komt er vaker mee in aanraking dan de ander.
____________
Afbeeldingen
1. De Duitse letterkundige Alfred Henschke, zich noemende en schrijvende Klabund — een samentrekking van twee lettergrepen uit twee woorden: de eerste van Klabautermann en de laatste van Vagabund.
2. Een van de paginagrote kleurentekeningen van de schilder Georg Mayer-Marton in Klabunds boek Der Kreidekreis uit 1925.
3. Voorzijde van de boekuitgave van de twee operalibretti. Hier met L'Heure espagnole.
4. Na eenmalige, verticale overslag weer een voorzijde van hetzelfde boek van De Nederlandse Opera uit 1989, nu met El Retablo.

Over de essentie in het leven van twaalf schrijvers rondom de globe — in de nieuwste editie van TIME

Schrijvers lezen
Het Amerikaanse tijdschrift TIME Magazine biedt, in de inmiddels verschenen uitgave van 28 juli, in de rubriek ARTS met het onderdeel Books een heel specifiek kijkje in het leven van 12 auteurs, verspreid over de globe. Onder de titel Guilty Pleasures worden de bijdragen afgedrukt van de TIME-correspondenten, die het uitgangspunt van de redactie ter tafel brachten: de vraag: "What do writers read when they don't want to work? We asked some big names from the literary world what they dip into for enjoyment; the answers are instructive, about both writers and pleasure . . . . ."
De reacties tonen, in relatief korte stukken — geheel in de traditie van deze vorm van journalistiek — de literaire voorkeuren, hun oorsprong en de manier waarop daarmee wordt omgegaan.
De reacties riepen bij mij de associatie op met een boek dat de Nederlander Pieter Fagel in 1967 publiceerde onder de titel Elke dag een nieuwe dag met daarin 365 stukjes van één pagina 'tegengif' bij de maatschappelijke ontwikkelingen, die de auteur enige zorgen baarden. Onder de datum 8 februari schrijft hij onder meer:
"Leest u graag? Ik hoop het, want lezen verrijkt uw leven; tenminste wanneer u zorgvuldig uitkiest wat u leest. Want op de boekenmarkt komt heel wat rommel die beter ongedrukt had kunnen blijven." Hoewel de stelling op zich niet onjuist is, kan men ook als je (in) een 'fout boek' hebt gelezen, de eigen kritische vermogens niet alleen toetsen maar tevens aanscherpen.
In ieder geval is het zeer gekleurd wat diezelfde Pieter Fagel, één dag eerder — en in zijn boek op de tegenoverliggende bladzijde — onder de titel Literatuur postuleerde:
"Wrevel en walging, omgeven door vieze woorden, hieruit bestaat een groot stuk van wat men ons heden als literatuur voorzet. Verkapte pornografie van de vervelendste soort. Schooljongensmentaliteit . . "
Hoewel die bewering ook in de tweede helft van de jaren zestig niet objectief juist was, maar subjectief wel begrijpelijk — aangezien heel veel aandacht in de media op dat, al dan niet vermeende, nieuwe fenomeen in de literatuur was gericht —, is er heel wat veranderd in de vier decennia die zijn vergaan sedert Pieter Fagel dat publiceerde, niet alleen als men bekijkt wat er als 'literatuur' wordt geproduceerd, maar tevens in onze receptie van datgene wat we onder ogen krijgen. Velen van ons zijn meegegroeid in de ontwikkelingen die de literatuur heeft doorgemaakt. En die kunstvorm zal, evenals alle andere, tal van veranderingen blijven doormaken, als een perpetuum mobile. En dat past geheel in een aloude Latijnse zegswijze, die ook na meer dan twee millennia nog altijd opgeld doet: Tempora mutantur et nos mutamur in illis. (De tijden veranderen en wij met hen.)
Op één punt zal er echter niets (kunnen) veranderen:
De essentie van het schrijven is lezen.
____________
NB: Onderaan het artikel staat: "Meer schrijvers en hun leeskeuze zijn te vinden op time.com/guiltypleasures." Helaas leveren diverse zoekbewerkingen (voorafgegaan door http:// of www.) geen reslulaat op. Alleen voor geregistreerde abonnees wellicht?
____________
Afbeeldingen
1. Voorpagina van de rubriek ARTS in TIME Magazine, July 28, 2008. Tekening van Greg Clarke ©.
2. Voorzijde van TIME Magazine van maandag 28 juli 2008.

Der Berg der Wölfe: wolven in Spanje gevolgd. — Documentaire film in juli driemaal te zien op Arte

Wolven in de bergen
Zondag 13 juli, kort voor middernacht toont de Frans-Duitse cultuurzender Arte een drie kwartier durende reportage over wolven in Spanje. Dit programma maakt deel uit van de thema-avond over Der Werwolf — Das Tier im Menschen. De reportage, die tussen zondagavond 23:50 uur en de nacht op maandag 00:35 uur zal worden uitgezonden, wordt nog voorafgegaan door een Amerikaanse speelfilm uit 1981, en een reportage, waarover op onze zustersite Tempel der Reportages meer te lezen valt.
De Spaanse documentaire die in 2004 werd gedraaid onder supervisie van Joaquin Gutiérrez Acha, duurt 42 minuten en verschaft inzicht in het leven van wolven, die zich weer in de bergen van Noord-Spanje hebben gevestigd. We krijgen beelden te zien van de paring, van de opvoeding van hun jongen en de jacht, alsmede van het contact met de andere bewoners van het gebied: wilde zwijnen, herten en wilde katten. De documentaire Berg der Wölfe kan worden beschouwd als een signaal van hoop op een betere toekomst voor de verhouding tussen mensen en wolven, nadat deze dieren — en zeker niet in de laatste plaats op basis van hardnekkige mythen — lang zijn opgejaagd en op gruwelijke wijze vervolgd door het meest agressieve en meest afgrijselijke onder alle wezens op deze aadbol: de mens.


Standaardwerk
In die context wil ik wijzen op een 1978 voor het eerst in Duitsland verschenen boek van Erik Zimen (1941-2003), één der grootste, zo niet de grootste, kenners van het verschijnsel wolf. Zijn boek, dat in de literatuurrubriek op het derde Duitse televisienet, Bücherjournal, direct na verschijnen, terecht hoog werd geprezen en aanbevolen, is wellicht nog via enkele internetboekhandels te verwerven: Der Wolf — Mythos und Verhalten [1]. Er is intussen wel weer een ander boek in Duitsland verschenen van dezelfde auteur met hetzelfde thema en een iets andere titel, maar inhoudelijk zal er zeker veel van deze grootse eersteling, met diverse foto's in kleur, zijn overgenomen.

Herhalingen
De documentaire in kwestie, die op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden, zal door Arte in de maand juli nog tweemaal worden herhaald: eerst komende dinsdag 15 juli, 's nachts om 02:15 uur en vervolgens op dinsdag 29 juli, eveneens in de vroege nacht, vanaf 01:50 uur.
Wie echter eerst nog meer informatie vooraf wil lezen over deze rolprent, zij daartoe verwezen naar de Programm-Info van Arte.

[1] Dit boek is indertijd verschenen bij Meyster Verlag GmbH, Wien und München, ISBN -7057-2002-3.
____________
Afbeeldingen
1. Foto uit de documentaire van Joaquin Hutiérrez Acha (tevens ©).
2. Een der foto's op de achterzijde van het stofomslag van het boek Der Wolf van Erik Zimen.
3. Voorzijde van het stofomslag van hetzelfde boek.

Ophef over Adolf Hitler in het vandaag te openen Berlijnse Madame Tussauds wassenbeeldenkabinet

Nieuwste Berlijnse 'aanwinsten'
Hoewel The Fourth of July — in tegenstelling met het onder dit thema volgende onderwerp — voor de wassen beelden van Madame Tussaud zeker geen speciale associatie oproept, wordt dat museum in Berlijn, Unter den Linden — de paradelaan van de voormalige anti-socialisten in de DDR — heden geopend, en daarover is begrijpelijke ophef ontstaan — vooral bij Joodse organisaties en andere, in ieder geval ook maatschappijkritische instellingen — over het feit dat Adolf Hitler zich naast Marlene Dietrich en Gerhard Schröder bevindt. Nu is die laatste bepaald geen man die iets ten gunste van de minderbedeelden in Duitsland heeft gedaan — en wel voor de eigen portefeuille en die van zijn makker, de misdadige Russische dictator Poetin — maar hij is Kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland geweest en dus hoort hij in dat kader thuis. Mensen met ogen in hun hoofd kunnen binnen een paar seconden vaststellen dat deze onwerkelijke breedstraler niet meer dan één seconde aandacht verdient.
Wel hebben de organisatoren vooraf een enquête georganiseerd onder Berlijners om zo een beeld te krijgen van de wensen die onder de bevolking leven, en daarbij is gebleken dat de voorkeur uitgaat naar beelden van belangrijke figuren uit de — zoals dat wordt genoemd: naoorlogse — Duitse geschiedenis.
Hitler kunnen we aldaar aanschouwen, voorover gebogen zittend aan een tafel met zijn blik op een kaart van Europa aan de muur, waarop hij de opmars van de Geallieerde troepen zou kunnen zien. Hiertegen wordt enerzijds bezwaar gemaakt, onder verwijzing naar de bestaande wetgeving die nationaal-socialistische symbolen verbiedt; vele anderen daarentegen zijn van mening dat deze extreem krankzinnige, geïncarneerde onmenselijkheid een zo grote rol in de geschiedenis van Duitsland heeft gespeeld, dat zijn aanwezigheid gerechtvaardigd is. Dat historisch belangwekkende figuren als John F. Kennedy en tevens de voormalige west-Duitse Bondskanselier Willy Brandt daarin niet mogen ontbreken, moge duidelijk zijn. Kennedy vanwege zijn weloverwogen uitspraak "Ich bin ein Berliner", gedaan in Berlijn, nu 45 jaar geleden, terwijl hij zicht had op de Muur, welke twee jaar daarvoor de tweedeling van Midden-Europa niet alleen symboliseerde, maar ook heel praktisch realiseerde.
Overigens is ook de laatste DDR-chef Erick Honecker in dit wezenloze wassenbeeldenkabinet aanwezig, en ook dat feit zou bij tamelijk grote groeperingen van de Duitse bevolking voor de nodige afschuw en boosheid kunnen zorgen. Niet helemaal serieus nemen kunnen wij, vanaf deze plaats, de aanwezigheid van twee Hollywood-figuranten: Nicole Kidman en Brad Pitt. Veel meer dan volstrekt onpassende publiekstrekkers kunnen deze, eveneens veelvuldig buiten dat museum als wassen beelden rondwandelende typetjes, dan ook niet zijn. In die context past het gelijkwaardige begrip wassenbeeldenspel aardig wat beter dan dito kabinet of -museum. Hen mogen alle bezoekers niet alleen vrij fotograferen, maar ook aanraken, en dat mogen zij weer niet met Dolle Dolfje uit de laatste dagen van een duizendjarig rijk, dat volgens sommigen in 1945 ineengestort is, maar volgens anderen 'ondergronds' in het naoorlogse Duitsland is blijven gisten.
Het ontbreekt er echter nu nog aan dat de geïncarneerde steriliteit genaamd Tom Cruise als Graaf Stauffenberg deze werkelijkheid nog meer geweld aandoet dan nu reeds het geval is. Eén voordeel zou hij als wassen beeld hebben dat ver boven zijn ware wezen uitstijgt: het ontbreken van de totale hysterie die het sektemannetje altijd maar weer aan de dag legt.

Nieuwe Amerikaanse Ambassade
Heden, 4 juli 2008, zal in Berlijn nog een instituut — dat inmiddels reeds voor veel aandacht heeft gezorgd — zijn deuren openen. Als eerste wordt de nieuwe Amerikaanse Ambassade officieel in gebruik genomen, en daarmee is dan de Pariser Platz, aan de voet van de Brandenburger Tor, eindelijk weer compleet, al worden er reeds van diverse kanten tal van klachten vernomen over het ontbreken van de sfeer die een klassiek stadsplein toch zou moeten kenmerken. Gisteren reeds, rondom middernacht, heeft de Westdeutsche Rundfunk een ruim honderd minuten durende reportage uitgezonden over de ambassade in kwestie met als titel Großer Bruder Uncle Sam — Ein neues Haus für alte Freunde. Dat die titel het wensdenken uitdraagt dat onder meer binnen de Duitse regeringskringen heerst, moge duidelijk zijn. Heel wat beter zou dan ook de titel Big Brother — Ein Haus für die Feinde der Freiheit zijn geweest, hetgeen meer in overeenstemming ware geweest met de misdadige Yanken-regering die Washington tot een smeltkroes van het Kwaad heeft gemaakt. De hoofdman — waarschijnlijker echter diens vader, een voormalige hoofdman — van deze weerzinwekkende Yanken zal, samen met de Vleesgeworden Clichéfabriek genaamd Angela Merkel, de opening daarvan verrichten. Weliswaar wordt gesproken van President Bush, maar in diverse berichten vooraf wordt daarbij het hoofd getoond van de allang vergeten president met weliswaar éénzelfde voornaam en dezelfde familienaam, van diezelfde Verenigde Staten.
Het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt daarvan heden, tussen 18:50 uur en 19:50 uur een rechtstreeks verslag uit.
In hun opportunisme laten bijna alle redacties binnen de bestaande Duitse televisiestations het qua kritische afstand afweten, en dat is niet alleen maar bij de al te vele commerciële zendgemachtigden het geval. Al hebben die er wel toe bijgedragen dat de publieke netten inmiddels nauwelijks meer van de particuliere te onderscheiden zijn, hetgeen zich ook alweer enige tijd onder meer manifesteert in de keuze van medewerkers uit de stallen der commercie. De hoop is dus gevestigd op een reportage of documentaire van één van de weinige nog overgebleven nuchter-kritische actualiteitenrubrieken: Monitor dan wel Panorama of een aanverwant instituut.
____________
Afbeeldingen
1. Berlijn — Unter den Linden.
2. Voormalig Bondskanselier van West-Duitsland (Bundesrepublik) Willy Brandt — van 1969 tot 1974.
3. Hollywood-figurante Nicole Kidman ook als wassen beeld bij Madame Tussaud in Berlijn te zien.
4. Brandenbuger Tor te Berlijn, ooit de scheiding tussen de beide Duitslanden.
5. De vleesgeworden Nietszeggendheid genaamd Angela Merkel, de huidige Duitse Bondskanselier.