Cherubini's opera Medea toert door Nederland

Tot 12 oktober aanstaande presenteert de Nationale Reisopera het muziekdrama Medea uit 1797 van de Italiaanse componist Luigi Cherubini (1760-1842) in totaal 12 keer, in evenzoveel theaters, verspreid over ons land. Op het moment dat wij deze regels publiceren, heeft de Reisopera de première in de 'eigen Twentse Schouwburg' in Enschede reeds gegeven op zaterdag 8 september, en sedertdien zijn er nog zes voorstellingen gegeven: in respectievelijk Maastricht, Utrecht en Apeldoorn, Heerlen en Eindhoven. De zes data en theaters die na heden nog aan de beurt zijn, staan onderaan deze bijdrage vermeld.

Tragedie van Euripides
De opera Medea van Cherubini is, evenals van diverse andere componisten [1] gebaseerd op de gelijknamige tragedie van de Griek Euripides (ca. 480-406 voor onze jaartelling), die door één van zijn biografen als 'a student of human nature' is gekwalificeerd [2]. Zijn Medea is ontstaan in 431, op basis van het mythologische verhaal over de tovernares Medea, die verliefd wordt op Jason en hem helpt het Gulden Vlies te veroveren. Dan begint een leven van vluchten en opgejaagd worden. Medea deinst er niet voor terug te doden en een lijk in delen in zee te gooien. Op Kerkyra treedt ze met Jason in het huwelijk, maar dan moeten ze opnieuw vluchten en uiteindelijk vestigen ze zich in Korinthe. Daarna verstoot Jason haar, om met Kreusa, de dochter van koning Kreoon, te kunnen trouwen. Medea neemt wraak, zoals alleen een tovenares dat kan: ze laat Kreusa een prachtig gewaad brengen, dat echter ontvlamt en voor de draagster en haar vader de dood tot gevolg heeft. Als reactie daarop vermoorden de Korinthiërs de beide kinderen van Jason en Medea. Maar in de versie van Euripides pleegt Medea die twee moorden zelf. Tenslotte verdwijnt ze op de wagen van haar grootvader, de god Helios.

Recitatieven-versie
De versie van Luigi Cherubini— op tekst François Benoît Hoffmann (1760-1828), wiens bekendste werk dit is gebleven — is op 13 maart 1797 in het Parijse Théâtre Feydeau in première gegaan, met gesproken dialogen. Drie jaar daarna is een Duitse versie voor het eerst in Berlijn voorgesteld en in 1803 kreeg het Weense publiek Medea, zij het in een andere vertaling, voorgezet. In het Duitse taalgebied is Medea een populaire opera geworden. Vanaf 1855, toen er in Frankfurt am Main een versie met recitatieven van Franz Lachner (1803-1890) werd gepresenteerd, is deze zelfs tot in de Scala van Milaan doorgedrongen, waar in 1909 deze uitvoering, in een Italiaanse vertaling van Carlo Zangarini, in het repertoire is opgenomen.
Toen Maria Callas [3] in 1953 in Florence deze rol voor het eerst heeft vertolkt, heeft men ook daar de versie met recitatieven voor het voelicht gebracht, en deze geldt sedertdien als de norm. Ook de twaalf voorstellingen, die de Nationale Reisopera in de maanden september en oktober in de Nederlandse theaters presenteert, komt met deze versie (met Nederlandse boventitels).

Uitvoerenden
De uitvoerenden van deze versie van Medea bij de Nationale Reisopera zijn:
Creonte — Bernard Deletré
Glauce — Martene Grimson
Glazone — Peter Wedd
Medea — Elzbieta Szmytka
Neris — Marjolein Niels
Ancella — Selma Harkink

Het Gelders Orkest onder leiding van Jan Willem de Vriend verzorgt de instrumentale begeleiding, daarnaast zingt het Koor van de Nationale Reisopera.

Regie — Dale Duesing
Kostuums — Boris Kudlička
Decors — Nicky Shaw
Licht — Marc Heinz
Dramatrgie — Janine Brogt

Data en Plaatsen
Zaterdag 22 september Theater aan de Parade, Den Bosch
Dinsdag 25 september Stadsschouwburg, Groningen
Vrijdag 28 september Lucent Danstheater, Den Haag
Woensdag 3 oktober Harmonie, Leeuwarden
Vrijdag 5 oktober Theater De Spiegel, Zwolle
Vrijdag 12 oktober Schouwburg, Arnhem
_______________

[1] De componisten Marc-Antoine Charpentier (1693), Georg Benda (1775), Johann Simon Mayr (1813), Govanni Pacini (1843) en Darius Milhaud (1939) hebben allen de Medea-stof in een muziekdrama verwerkt. De genoemde jaartallen verwijzen naar de première.

[2] William Nickerson Bates, professor voor Grieks en Literatuur aan de Universiteit van Pennsylvania heeft deze kwalificatie als ondertitel voor zijn in 1930 verschenen biografie over deze Griekse tragedieschrijver gebruikt.

[3] De laatste weken wordt deze veelal als grootste zangeres van de twintigste eeuw, maar ook wel 'aller tijden' — haar bereik was acht octaven — veelvuldig herdacht, aangezien het dertig jaar is geleden dat zij is gestorven. Van haar interpretatie uit 1953, maar dan van de voorstelling op 10 december, in de Milanese Scala, onder leiding van Leonard Bernstein, is een opname gemaakt, die op het cd-label Verona is uitgebracht door een Luxemburgse firma, die de hele reeks als "high quality radio recordings" presenteert. Wel moeten we ons, tijdens het luisteren, relaliseren dat ruim een halve eeuw geleden deze kwaliteit als hoogwaardig gold.
_______________
Afbeeldingen: 1. Poster van de Nationale Reisopera voor deze reeks voorstellingen van de opera Medea. 2. Jason en Medea als geïncarneerde sensualitet. Zo heeft de Italiaanse schilder Girolamo Macchietti (ca. 1535-1592) hen afgebeeld. 3. De componist Luigi Cherubini (1760-1842). 4. De van oorsprong Poolse zangeres Elzbieta Szmytka zingt de rol van Medea in de voorstellingen die de Nationale Reisopera in september en oktober dit jaar in Nederland geeft. 5. Stadsschouwburg Groningen.