Cultuurbarbaren en hun gruwelijke destructie

Aangezien het nieuwste Nederlandse kabinet, vooral onder druk van de grote gedoger in de kantlijn, alles op alles zet — en dat zal blijven doen zolang het daartoe in de gelegenheid is — om de cultuursector in ons land zoveel mogelijk praktische schade toe te brengen door driemaal zoveel te bezuinigen op dit aspect van de samenleving dan het met andere 'portefeuilles' doet, moge het voor ieder binnen die sector met een helder verstand duidelijk zijn waar de vijanden van een vrije samenleving op alle fronten  zich thans bevinden. Toch bestaat de opper-oelewapper van de huidige coalitie-onder-curatele het om de mededeling te doen dat er slechts vier procent wordt bezuinigd op de cultuursector. Een schrijnende leugen, want hij zet die 200 miljoen aan kortingen af tegen het totale bedrag dat in die sector omgaat, en niet, zoals dat behoort, tegen het totaal aan toegekende cultuursubsidies tot nu toe, en dan is en blijft 200 miljoen, tegenover de huidige 950 miljoen, een percentage van 21, in plaats van de vier procent uit de kwalijke goocheldoos van iemand die wordt geacht primus inter pares te zijn, doch niets anders is dan een dilettant van de ergste soort. Rekenen kan die mini-ster — die graag een lichtende gestalte wil zijn in een nieuwe tijd waarin de cultuur zal groeien als gevolg van Rutte's snoeien — immers ook al niet. Is er in die context een nog pijnlijker platitude denkbaar? Zoiets — het reduceren van een inhoud tot enkele woorden, die veelal hun uitwerking niet missen, doch een vlag zijn die de lading in het geheel niet dekt — past bij een koppensneller.
Er zijn, grosso modo, twee mogelijkheden: of de man weet niet hoe de vork in de steel zit, of hij is nog zoveel cynischer — en daardoor evenredig gevaarlijker — dan we tot nu toe hadden vastgesteld, zodat hij maar één optie heeft als er nog een minimale schaduw van fatsoen in hem resteert: vrijwillig naar de rimboe vertrekken, zonder middelen van communicatie, opdat hij niet nog meer onheil kan aanrichten. Ik vrees dat zulks een al te vrome wens is, zelfs op een zogenaamd christelijke feestdag. De cultuur in ons land is in alle opzichten aan de heidenen overgeleverd. Het is dan ook de hoogste tijd voor een culturele revolutie. Dat er dan koppen gesneld zullen moeten worden, moge helder zijn.

Thomas Mann aantekeningen over kerstavond 1953

Op 24 december 1953 noteerde Thomas Mann in zijn Tagebuch dat hij het ontbijt samen "mit den Buben" (kleinzoons) had genomen en dat hij er tevreden mee was dat het hem was gelukt het meest nodige voedsel tot zich te nemen. Hoewel het besef bij hem had postgevat — hij was toen achtenzeventig jaar — geen koffie zou moeten drinken en evenmin zou moeten roken, voegt hij aan die vaststelling toe: "Lohnt es aber, auf das bißchen Behagen zu verzichten?
Diezelfde dag noteert hij: "Frido raucht mit ruhiger Würde eine Cigarette." Kleinzoon Fridolin was toen dertien jaar. [1] Voor zijn opa had hij een asbak met Schwezier Kreuz gemaakt.

Het samenzijn onder de kerstboom met familie en vrienden onderging Thomas Mann die dag als "allgemeines stilles, warmes Vergnügen". Die mededelng wordt direct gevolgd door een opsomming van de hübsche Dinge die hij als kerstgeschenken had gekregen: "Mozart- und Brahmsplatten, Schlafrock . . . . . Cigaren, Duftwasser, Seife, Taschentücher." De schrijver vergeet niet, gewag te maken van het feit dat de "Magd nobel beschenkt" werd.
Aan het slot van de aanekeningen lezen we nog dat de schrijfster Claire Goll een fraaie felicitatiekaart had gestuurd en dat René Coty (1882-1962) die dag tot president van Frankrijk was gekozen. [2]
__________
[1] Zie tevens onze bijdrage op de site Tempel der Letteren, waarin kleinzoon Fridolin Mann eveneens voorkomt.
Voorts kunt u over aantekeningen uit de Tagebücher van Thomas Mann lezen in een kort artikel op de site Tempel der Actualiteit, ook van 23 december.
De wat uitgebreidere tekst op de fin de siècle-site All art is quite useless van 23 december biedt u nog weer andere informatie.
Zie verder onze bijdrage over de dagboekaantekeningen van Thomas Mann op26 december 1933 in een artikel op de aan deze site gelieerde site Kunst en cultuur.
[2] René Coty werd pas op 4 oktober 1954 geïnstalleerd als Presient van de Vierde Republiek en zou dat ambt bekleden tot en met 8 januari 1959.

Intelligentie als voornaamste sociale maatstaf?

In het radioprogramma Gedanken zur Zeit, waarvan op zondag 19 december, vroeg in de avond tussen 19:00 uur en19:15 uur een nieuwe aflevering zal worden gepresenteerd door de regionale Duitse zender NDR Kultur, wordt aandacht besteed aan het, al dan niet grote, belang van (menselijke) intelligentie en daarbij vooral aan de vraag waarom dat fenomeen soms wel de belangrijkste sociale maatstaf schijnt te zijn.
De titel van de aflevering luidt: Das Maß aller Dinge? Oder: warum wir Intelligenz zu wichtig nehmen.

De veelzijdige kunstenaar Alban Berg herdacht

Hier ziet u de latere componist Alban Berg in februari 1899, toen hij veertien jaar oud was. De tekening is gemaakt door Bergs jeugdvriend en mentor Hermann Watznauer (1875-1939).

De komende week, tot de 24ste december kunnen we de nodige bijdragen in krant en tijdschrift, op radio en televisie, alsmede in elektronische media zoals het onderhavige, bijdragen van allerlei kaliber verwachten over de componist Alban Berg, die dan exact drie kwart eeuw eerder zal zijn overleden. Aangezien de meeste media (on)behoorlijk tuk zijn op ronde getallen in verband met herdenkingen, kunt u reeds aanstaande zaterdag in de avonduren tusse 20:00 uur en middernacht, op de Duitse regionale radiozender NDR Kultur twee programma's beluisteren die zich met Alban Berg (1885-1935) uiteenzetten. Het eerste is een aflevering van het regelmatig op zaterdag door die zender gepresenteerde programma Prisma Musik, en twee uur daarna volgt een aflevering van Variationen zum Thema.

Laatste foto van Alban
Berg, kort voor zijn
overlijden genomen.

genomenDaarin worden drie composities van Alban Berg voorgesteld: twee uit de eerste jaren van de vorige eeuw: de Klaviersonate opus 1 en de befaamde Drei Orchesterstücke, opus 6; het derde — dat overigens als eerste binnen dat concert ten gehore zal worden gebracht — is Bergs laatste compositie: het Violinkonzert, gereedgekomen in het sterfjaar van de meester.
__________

Zie ook onze bijdrage over Alban Berg op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond 1900.nl.
Op onze zustersite Muziek en mensen kunt u kennisnemen van een foto waarop Alban Berg, samen musicerend met zijn zuster Smaragda te zien is.
Een andere zustersite, Tempel der Letteren toont een voorbeeld van Alban Bergs tekenkunst.
Op de site Tempel der Toonkunst is het orgel ten huize van de familie Berg afgebeeld.
Een schitterende karikatuur van Alban Berg als pianist is te vinden op de site Tempel der Beeldende Kunsten.
Een fraaie ets, voorstellende Gustav Mahler, ui het bezit van Alban Berg, hebben we in een artikeltje van zaterdag 18 december op onze site Muziek en mensen opgenomen.

BBC Radio 3: vijf avonden een kwartiertje schaken

In het programma The essay, dat elke avond tussen middernacht en 00:15 wordt uitgezonden door de Britse zender BBC Radio 3, is het thema gedurende de dagen dinsdag tot en met zaterdag — steeds gerekend vanuit onze tijd — Checkmate. Daarin worden diverse aspecten van het schaakspel behandeld.

Chinese schaakstukken uit de negentiende eeuw.

Dat begint in de nacht van maandag 13 op dinsdag 14 december met deel 1: Over the board. Tijdens de daarop volgende nacht volgt deel 2 met als titel: Fool's mate — bringing chess back home to India.
In de nacht van woensdag op donderdag is de zender toe aan het derde deel: Simultaneous display — chess on the air. Voor het daarop volgende nachtelijke kwartier heeft de zenderde aflevering Queening — MAD Queen's chess in petto.
In de nacht op zaterdag is het eerste kwartier van onze tijd door BBC Radio 3-programma The essay gereserveerd voor het laatste onderdeel van deze aflevering: The sacrifice  how to lose against a tsar.

Manfred-hoorspel met Schumann-muziek via WDR3

De regionale Duitse radiozender WDR 3 presenteert op zondag 5 december — tussen 20:05 uur en 22:00 uur, in het programma Bühne: Radio — een hoorspel van Mario Angelo: Manfred — HerzBauchKopf. Daarbij klinkt muziek van Robert Schumann (1810-1856).
Deze componist heeft, evenals Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893), muziek geschreven die is gebaseerd op het gedicht Manfred uit 1816/17 van George Gordon, lord Byron (1788-1822). Tsjajkovski schreef een symfonisch gedicht (opus 58) uit 1885, met de lengte van een gehele symfonie, en veelal wordt die compositie dan ook wel als zodanig gekwalificieerd. Schumann daarentegen beperkte zich tot eebn ouverture, bedoeld voor het schouwspel Manfred. Het werk ontstond in 1848 en kreeg het opusnummer 115.

Das Philospophische Quartett: Universm ohne Gott

Een universum zonder God?
Het tweede Duitse publieke televisienet (ZDF) presenteert ongeveer tien keer per jaar, op een zondag laat op de avond, respectievelijk vroeg in de nacht, een aflevering van het maatschappelijk-wijsgerige programma Das Philosophische Quartett met de twee gastheren Rüdiger Safranski (geboren 1945) en Peter Sloterdijk (geboren 1947).

Gero van Randow,
redacteur van het
weekblad Die Zeit.

Twee gasten zullen zich bij hen voegen, en zij zullen over en weer worden ondervraagd over vooral één thema op hetwelk zij — al dan niet ten rechte — geacht worden deskundig te zijn.
De uitzending die — als alles volgens de planning verloopt — nog net op zondag 28 november zal beginnen: vijf minuten voor middernacht en zal eindigen om 00:55 uur — heeft als thema Universum ohne Gott?
  
Friedrich Nietzsche en Stephen Hawking
Het is inmiddels alweer meer dan een eeuw geleden dat de Duitse denker, duider en dichter Friedrich Nietzsche (1844-1900) verklaarde dat God dood zou zijn (gegaan). Daartegenover komt de internationaal vermaarde astrofysicus Stephen Hawking met een nieuw boek op de markt waarin hij stelt dat God nooit heeft bestaan.

Friedrich Wilhelm
Graf, theoloog en
hoogleraar.

De beide gasten zijn Gero von Randow, geboren in 1953, publicist en redacteur van de Wochenzeitung Die Zeit, en Friedrich Wilhelm Graf, protestants theoloog en hoogleraar Systematische Theologie en Ethiek; geboren in 1948.
Hoewel Hawking een internationaal gezaghebbende wetenschapper is, zou het er wel eens op kunnen uitdraaien — in de dagelijkse praktijk althans — dat er meer gezag wordt toegekend aan de stelling van Friedrich Nietzsche. Gezien het gedrag van bijna alle regeringen in onze Oude Wereld, kun je zoiets ook best billijken.

The essay — Stemmen uit de Verlichting: Voltaire

In het BBC Radio 3-programma The essay dat gedurende de vijf werkdagen van de week vanuit Nederlandse optiek tussen 00:00 uur en 00:15 uur wordt uitgezonden, is het thema van deze week: Enlightenment Voices. Al die uitzendingen hebben niet alleen het thema — Enlightenment: Verlichting — gemeen, maar in het kader daarvan ook de persoon François-Marie Arouet (1694-1778), beter bekend onder zijn schier-anagram: Voltaire.
Zoals dat gebruikelijk is in een week van deze serie met vijf afleveringen, wordt elke nacht (resp. avond) een ander aspect belicht.

François-Marie Arouet (1694-1778), beter bekend als Voltaire.

In de nacht van maandag op dinsdag luidt de titel Voltaire and the Voices of the Enlightenment. Vierentwintig uur later ligt de focus op Voltaire and England.

Heel actueel wordt het in de nacht van woensdag op donderdag als de aandacht wordt gericht op Voltaire, Sarkozy & the Burka debate.

Als vierde onderdeel van de reeks van deze week komt het fenomeen godsdienst aan bod in Voltaire and religion; dat is in de nacht van donderdag op vrijdag.

De laatste aflevering, in de nacht van vrijdag op zaterdag, is gewijd aan Voltaire's library and legacy.

Rosenkavalier-tournee van Opera Zuid van start

Hedenavond wordt in Maastricht de première gegeven van de herfstproductie van Opera Zuid: Der Rosenkavalier, een eeuw geleden gecomponeerd door Richard Strauss (1864-1949).
Zondag volgt een Matinee in Maatsricht. Vanaf dinsdag zijn nog tien theaters aan de beurt. Waar de in totaal twaalf voorstellingen zullen worden gegeven, kunt u zien op de Speellijst van het gezelschap.
Om de verschillen eens te kunnen proeve, tussen de huidige posters, die in al die steden hangen, en het aanplakbiljet van één der eerste voorstellingen — in dit geval van 1 februari 1911 —, kunt u laatstgenoemd document hieronder aanschouwen:

Een uitgebreid artikel vooraf is onder meer te zien op onze zustersite Muziek en mensen.

Vijfmaal vijftien minuten passie voor Ljev Tolstoj

In het BBC Radio 3-programma The essay dat normaliter vijf maal per week wordt uitgezonden tussen 00:00 uur en 00:15 uur, aan het begin van de nacht onze tijd, maar in het laatste uur van de dag in het gebied waarhet programma wordt uitgezonden, wordt in de week van 15 november tot en met 9 november aandacht besteed aan de passie die vijf totaal verschillende mensen voelen voor het werk van Ljev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910), dit in verband met het feit dat het lichaam van die schrijver, denker, cultuurfilosoof en nog zoveel meer is overleden op 20 november, exact een eeuw geleden definitief is heengegaan.

De Russische schrijver en nog zoveel meer Ljev Nikolajevitsj Tolstoj
(1828-1910).In 1908 geschilderd op zijn landgoed Jasnaja Poljana
door Sergej Michajlovitsj Prokoedin-Gorski (1863-1944).

In de nacht van maandag 15 op dinsdag 16 november vertelt de aartsbisschop van Canterbury, Dr. Rowan Williams (geb. 1950) over zijn liefde voor het oeuvre van Tolstoj.
De dag erna worden we geconfronteerd met schrijveren columnist A.N. Wilson (geb. 1950).
In 'onze nacht' van woensdag op donderdag komt Helen Dunmore (geb. 1952), romancière aan het woord.
De vierde aflevering (in de nacht op vrijdag 19 november) confronteert de luisteraars met Tolstoj-kenner Professor Anthony Briggs (geb. 19).
In de laatste aflevering — heel vroeg op onze zaterdag maar in het uitzendgebied nog steeds vrijdagavond — komt Moskou-correspondente Bridget Kendall (geb. 1956) zeggen hoe zij het allemaal ervaart.

Zeer respectabel debuut Kamerfilharmonie Der Aa

Voor een gedetailleerde nabeschouwing van het debuutconcert dat de Kamerfilharmonie Der Aa dezer dagen heeft gerealiseerd in Assen en Groningen kunt u terecht in een bijdrage van donderdag 4 november,  op de redactioneel aan deze site gelieerde cultuursite Cultuur in Groningen en omgeving.

Zes violistes vormen ongeveer een zevende deel van het aantal vrouwen
dat deel uitmaakt van het middelgrote symfonieorkest dat onder de
naam Kamerfilharmonie Der Aa in Groningen en Assen concerteert.

De belangstelling die het evenement heeft weten te trekken, verschilde onderling niet eens zo veel. In Groningen kwam ongeveer een derde meer aan bezoekers dan in De Schalm van Assen het geval was.
Het ensemble heeft ambitieuze plannen, die we alleen maar van harte kunnen steunen.

Première nieuw orkest: Kamerfilharmonie Der Aa.

Zondag 31 oktober heeft de vuurdoop plaatsgehad van het nieuwe symfonieorkest dat in het Noorden des lands — meer specifiek: in Groningen en Drenthe — actief zal zijn: de Kamerfilharmonie Der Aa onder leiding van chefdirigent Joost Smeets.

De dichter Friedrich Rückert.

Voor een honderdvijftig toehoorders werd geconcerteerd in het cultureel centrum De Schalm te Assen. Het concert zal worden herhaald in de Stad Groningen, op woensdag 3 november, in de Immanuelkerk in de wijk Corpus den Hoorn (aan het Overwinningsplein 1; aanvang 20:15 uur).

Op het programma twee werken van Gustav Mahler — Totenfeier, gevolgd door het opus dat als Rückert Lieder de muziekgeschiedenis is ingegaan. Soliste daarin is de alt Eline Harbers.

Zeventiende eeuwse gravure,
voorstellende de Duitse
schilder Matthias Grünewald.

Na de pauze zal de symfonie Mathis der Maler van Paul Hindemith worden voorgesteld. De componist heeft zijn inspiratie daartoe gevonden in het drieluik [1] van het Isenheimer Altar van de Duitse grootmeester van het penseel Matthias Grünewald (ong. 1480-1528).

__________

[1] Met de onderdelen Grablegung, Engelskonzert en Die Versuchung des heiligen Antonius. Hindemith heeft in 1934-35 eveneens een opera geschreven met die titel. Thema daarin is het leven van de schilder Matthias Grünewald, die officieel Matthias Gothart Nithart (of Neithart) heette.

__________

Zie tevens ons artikel op onze site dochtersite Cultuur in Groningen en omgeving, en onze bijdrage op de dito aan deze site gelieerde Tempel der Toonkunst.

Grote Bijbelquiz 2010 donderdag op Nederland 2

Onderdeel van onze cultuur
Of we het nu willen of niet, aangenaam vinden of niet, in de god der christenen (willen) geloven of niet, de Bijbel maakt deel uit van onze cultuur: voor gelovigen vanwege de vermeende goddelijke inhoud, voor mensen die meer waarde hechten aan literatuur dan aan dogma's is het de eerste anthologie van de westerse wereld, en daarmee, vooralsnog niet meer weg te denken uit onze beschaving. Soms geven lieden, die beweren zich te baseren op de enige echte inhoud van dat boek, echter blijk van een totaal gebrek aan kennis van de inhoud van het ene of andere deel van die verzameling boeken. Leden van (een) sekte(n) die omgaan bij de huizen, en daarbij ijdele dingen doende, en zeer veel sprekende hetgeen niet betaamt, doen je veelvuldig  opnieuw versteld staan over het gebrek aan kennis omtrent inhoud en betekenis van het geschrevene voor dat op tal van fronten interessante boekwerk hetwelk in ongeveer vijftienhonderd talen is overgezet.

Ware de waterstof-peroxide overgoten hoofdman van de onvrijheid in ons politieke bestel een islamiet (geweest), hij zou wellicht bezwaren hebben geuit jegens één en ander dat in (delen van) de Boeken des Ouden Verbonds voorkomt, en eventueel zou daarbij het begrip achterlijk zijn gevallen. Doch selectiviteit en affectieve preoccupatie spelen ook hier een hoofdrol.
Wat ziet gij den splinter in het oog uws broeders, doch de balk in uw oog merkt ge niet?

Titelpagina van een Nederlandse Bijbel, uitgegeven te Dordrecht in 1793.

Quiz in Den Haag
Om weer eens te testen welke mensen een en ander weten over wie, wat, waar, hoe en waarom van hetgeen in die bundeling van boeken voorkomt — boeken welke met de Attisch-Griekse pluralis Biblia worden omschreven —, is ook dit jaar weer een Grote Bijbelquiz georganiseerd die vanuit de Grote Kerk in Den Haag de ether in zal worden gezonden, waarna allen die dat willen, en daarvoor het vereiste beeldscherm ter beschikking hebben, op de avond van donderdag 28 oktober [1] kunnen kijken en luisteren naar al hetgeen aan de orde komt binnen het kader van genoemd kennisonderzoek.

EO-presentatrice Jacobine Geel.
(Foto: TVblik.)

Het geheel telt zeven ronden en een finale. Met die Quiz cultiveert de omroep in kwestie de, onzes inziens tamelijk twijfelachtige, vooronderstelling dat men daarmee aan de weet zou kunnen komen in welke windstreek van ons land de kennis van inhoud, betekenis en maatschappelijke relevantie — eventueel nog aangevuld met de historische context —, van de schrifturen in kwestie, het grootst is.

Enig giswerk
Kennelijk meent men aan de hand van enige, respectievelijk relatief veel, kennis van de Bijbel conclusies te kunnen trekken met betrekking tot kennis en/of inzicht in bepaald delen van ons land. Daarvoor is op z'n minst een uitgebreide(re) enquête, dan wel een gericht, wetenschappelijk verantwoord, onderzoek nodig zijn.

EO-presentator Bert van Leeuwen.
(Foto: TVblik.)

De kandidaten— wat een onzinnig begrip voor mensen die juist geen kandidaat (meer) zijn doch volwaardig deelnemer — kunnen, aangestuurd of met behulp van de presentatoren — Jacobine Geel en Bert van Leeuwen —, voor een boeiende en gedenkwaardige, alsmede — zo mogelijk en hopelijk — met humor doorspekte anderhalf uur zorgen.
_________
[1] De Grote Bijbelquiz 2010. Evangelische Omroep, donderdag 28 oktober, Nederland 2, tussen 20:25 uur en 22:00 uur.

Plannen van een amuzische regering

MOTTO 1: In de kunst wil menigeen meepraten, die nauwelijks stamelen kan. (Peter Sirius, 1858-1913) [1]

Cultuurbarbaren aan kop
Het ergste dat een land kan overkomen, na een militaire dictatuur, is een amuzische regering. We zitten er in het Koninkrijk der Nederlanden vooralsnog mee opgescheept. En de plannen met betrekking tot de cultuur, van het kabinet dat heden officieel wordt geïnstalleerd, waren reeds uitgelekt, en hebben inmiddels tot niet alleen volstrekt begrijpelijke, maar eveneens terechte protesten geleid. Ongetwijfeld zal de invloed van de door rancune ten opzichte van alles wat niet bij hem lijkt te passen, verteerde buitenstaander wiens naam al veel te veel wordt genoemd en wiens status daardoor een onrechtmatig volume krijgt, en dat is reeds het geval in alle buiten-culturele zaken die de schijnwerpers steeds opnieuw op hem doen richten.
Alleen al het feit dat er op de Post Cultuur driemaal zoveel dient te worden bezuinigd als in alle andere sectoren geeft al aan hoe cultuur-vijandig het nieuwe kabinet zich presenteert. Niet dat het verbazing mag wekken, aangezien degenen die dit weken geleden reeds naar buiten lieten brengen, kille technocraten zijn die zichzelf hebben vastgewerkt in een conglomeraat van culten en daardoor elk muzisch besef zijn gaan ontberen, vooropgesteld dat ze het ooit hebben gehad.

MOTTO 2: Kunst is niet het brood, maar de wijn des levens. (Jean Paul, 1763-1825 .) [2] 

Hoogmoedsverplettering
Elk vredelievend protest tegen dergelijke ongehoorde en destructieve plannen dient derhalve ten volle te worden ondersteund. Immers, niet de daders zullen de lasten binnen de gevolgen van hun maatregelen ondervinden, maar de burgers, die weer eens slachtoffer zijn van de hoogmoedsverplettering van volkomen buiten de realiteit staande, door machtshonger gedreven politici. Slechts zelden komt de hoogmoed van dergelijke lieden voor de val, hetgeen ons in het bijbehorende spreekwoord reeds in de derde klas van de lagere school werd voorgehouden.

MOTTO 3: De loop van een rivier wordt bijna altijd afgekeurd door de bron. (Jean Cocteau 1889-1963.)
__________
[1] Peter Sirius heette in werkelijkheid Otto Kimmig.
[2] Jean Paul is de korte naam voor de dichter Jean Paul Friedrich Richter. Gustav Mahler liet zich voor zijn Eerste Symfonie (Der Titan) min of meer inspireren door de gelijknamige roman van deze auteur.
__________
NB: Zie tevens de bijdrage op onze dochtersite Tempel der Toonkunst.
Zie voorts het artikel op de aan ons gelieerde site Muziek en mensen.
En nog een bijdrage op onze dochtersite Tempel der Actualiteit.

Britse occultist Aleister Crowley kort herdacht

Een kwartiertje occultisme
In de aflevering, die dinsdag 12 oktober door de Duitse regionale radiozender WDR 3 (Westdeutscher Rundfunk, in Köln) van het programma Zeitzeichen wordt gepresenteerd, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, wordt aandacht besteed aan een volgens sommigen bijzondere gebeurtenis: hier is dat eveneens de 12de oktober, maar dan in het jaar 1875. Stichtag noemt men dat in het Duits. Toen werd de, later internationaal fameuze en beruchte Britse occultist Aleister Crowley geboren. Hij is op 1 december 1947 overleden.
Die internationale bekendheid heeft de man echter geen plek bezorgd in het in 2008 verschenen standaardwerk Das Okkulte van Sabine Doering-Manteuffel.

Aleister Crowley in vol
ornaat, omstreeks 1904

Veelzijdig werkzaam wezen
Die Aleister Crowley was een van de veelzijdige Britten welke op tal van gebieden actief waren: als schrijver en dichter, overtuigd Yoga-beoefenaar en bergbeklimmer. Als lid van diverse occulte organisaties oefende hij nadrukkelijk invloed uit.
Hoewel hij enerzijds een (occult) Book of the Law publiceerde, leidde hij aan de andere kant een zeer losbandig leven, hetgeen zijn reputatie bepaald niet ten goede gekomen is. Daardoor kreeg hij onder meer het odium en de bijnaam van The Wickedest Man in the World; ook wordt Aleister Crowley gezien als degene die het moderne satanisme mede heeft gevestigd.
Eén en ander in dat gedrag kan worden beschouwd als een reactie op het hier en daar fanatiek-protestantse optreden van zijn vader die predikant was en rondreisde om pamfletten uit te delen, en die de jonge Aleister heeft gedwongen tot dagelijkse bijbelstudie.

Alexander de Grote 'ingevoeld' door Tygo Gernandt

Foutieve beeldvorming
In de namiddag van zaterdag 9 oktober, tussen 17:00 uur en 17:55 uur via Nederland 2, wordt in het Avro-programma Kunstuur, de tweehonderdste aflevering van Museumgasten gepresenteerd. Speciaal ter gelegenheid van die heugelijke gebeurtenis reist acteur Tygo Gernandt af naar Griekenland om aldaar in het 'karakter' van Alexander de Grote te kruipen.

Detail van het Alexander-mozaïek, voorstellende de Slag bij Issus (333 voor onze jaartelling, waarbij Alexander streed tegen koning Darius III, die echter op deze voorstelling niet zichtbaar is.

Hoezeer deze historische figuur ook tot de verbeelding van zo menigeen mag spreken, en men zich, al dan niet terechte, voorstellingen maakt van zoveel toestanden, gebeurtenissen en situaties en wat dies meer zij, in die dagen van weleer, wordt helaas maar al te vaak vergeten wat voor afgrijselijke wezens deze grootheden zijn geweest en in historisch opzicht nog steeds zijn. En tevens dat er helemaal niets romantisch aan die veldtochten was.

Kwalijke aanpassingen
Inmiddels is de West-Europese geschiedenis al zozeer vervaagd dat een voormalig premier van de staat Frankrijk, Dominique de Villepin (geboren 1953), zijn openlijke bewondering — met als resultaat een biografie — over deze misdadige Fransman vol trots voorstelt.
Hitler en Stalin zijn nog omstreden, maar hoe weinig generaties zijn er nu nog nodig voordat ook dezen min of meer officieel als helden der geschiedenis zullen worden gezien door veel grotere groepen dan de marginale clubjes van verdoolden die dat nu zo zien. Over honderd jaar zullen ze vast wel weer algemeen salonfähig zijn, waarbij hun onvoorstelbare misdaden zullen worden beschouwd als marginalia die slechts als enkele regels terzijde in de schoolboekjes zullen voorkomen.

Thema-avond over de jeugd van China op Arte-tv

Twee documentaires
Arte-televisie zendt op dinsdag 5 oktober de Themen-Abend: China's Jugend im Aufschwung, over de rol van de jeugd in de economische groei van het land dat de meeste inwoners van enige staat ter wereld telt. Twee onderdelen van beide een uur vormen de inhoud van dit programma. 

Om 22:00 uur start de documentaire Hanbao-Die Burg der Chinesen, van Christian Chidlowski, die over het leven van jonge Chinezen in Europa vertelt. Deze jonge Chinezen vormen binnen onze cultuur een aparte communiteit met geheel eigen regels en gebruiken, die echter voor de buitenwereld zeer ondoorzichtig zijn. De film is op 22 juni 2008 voor het eerst in Hamburg publiekelijk vertoond.
De Nederlands-Duitse documentaire Chinesische Kinder unter Druck — "I wanna be boss" sluit direct aan op eerder genoemde documentaire. Deze gaat over ambitieuze jonge Chinezen di vragen hebben van voor henzelf groot belang met betrekking tot hun leven, hun opleiding, hun motivatie en hun'werkdruk'. Daarvoor heeft filmmaakster Marije Meerman vijf van die jongeren gevolgd tijdens hun examenjaar.
Deze film vult de zestig minuten tussen 23:00 uur en middernacht.
__________
Foto: Beeld uit de documentaire Hanbao — Die Burg der Chinesen, van Christian Chidlowski. (Overgenomen van de website van de regisseur.)

Thema-avond over de jeugd van China op Arte-tv

Randnotities over Dan Browns The Da Vinci Code

De onverbiddelijke bestseller van Dan Brown

In 1949 schreef de Amerikaanse auteur Fulton Oursler (1893-1952) het boek The Greatest Story Ever Told, over het leven van Jezus Christus.Het boek werd verfilmd door George Stevens in 1965.

BBC Four-tv zendt tijdens het laatste uur — van 23:00 uur tot middernacht onze tijd — van maandag 4 oktober, een documentaire uit met op één later na dezelfde titel: The Greatest Story Ever Sold. Daarmee is de toon met betrekking tot de inhoud van de film meteen en wel heel nadrukkelijk gezet: het is voor ieder duidelijk dat het hier gaat om een uitermate commerciële kwestie: de verkoop, in enorme aantallen, verspreid over onze globe, van het boek The Da Vinci Code uit 2004,  van Dan Brown (geb. 1964). Deze hype wordt in de documentaire geanalyseerd.

Een schat in steen: Rosslyn Chapel

Voorafgaande aan de bovengenoemde, nadere beschouwing van de hype omtrent het allerwege befaamde boek van Dan Brown, biedt dezelfde Britse zender — BBC Four, tussen 22:00 uur en 23:00 uur — een gefilmde zoektocht in Schotland naar Rosslyn Chapel. Kunsthistorica Rosslyn onthult in die film allerlei markante details met betrekking tot dit middeleeuws instituut uit de vijftiende eeuw.

Die kapel is heel lang buiten de algemene belangstelling gebleven — als prima bewaard 'geheim' — totdat het onder de aandacht van miljoenen mensen werd gebracht in het boek dat zo'n super-bestseller werd: The Da Vinci Code.

Festival voor Nieuwe Muziek: Dag in de Branding 17, zaterdag 2 oktober in Den Haag

Muziek op vier locaties en tijdens Processie
Voor de zeventiende keer wordt aanstaande zaterdag, 2 oktober, het Festival voor Nieuwe Muziek Dag in de Branding gehouden. Zoals altijd organiseert de Johan Wagenaar Stichting dit gebeuren op diverse locaties in Den Haag, deze keer afgewisseld met een Processie. Het ensemble dat de muziek verzorgt tijdens de beide eerste onderdelen van deze dag — Cobla La Principal d'Amsterdam —wordt geafficheerd als het ideale ensemble voor het thema van deze dag: De dood, schoonheid en de dood. Daarbij worden door alle uitvoerenden de extremen van vergankelijkheid opgezocht en verkend.

Theater aan het Spui

Voorafgaand aan de processie wordt de middag om 15:00 uur geopend in het Theater aan het Spui, waar het bovengenoemde ensemble zal optreden, althans voor de pauze. Ali Groen is de dirigent; vocale medewerking zal worden verleend door Xenia Meijer, mezzosopraan. Er worden werken gespeeld van zes componisten, over wie en hun werken meer te lezen valt op de website van Dag in de Branding.

Na de pauze worden drie composities uitgevoerd van de in 1952 geboren Peter Garland.

Processie

Tijdens de processie die, beginnend om 16:45 uur vanaf het Spuiplein naar de Kloosterkerk wordt gehouden, waarbij traditionele sardana's worden uitgevoerd. De instrumentale begeleiding zal ook daarbij worden verzorgd door Cobla la Principal d'Amsterdam. Het inmiddels 23 jaar oude ensemble speelt dan de eeuwenoude sardana: een Catalaanse kringendans.

Kloosterkerk

Het programma wordt voortgezet in de Kloosterkerk, waar de bezoekers een antwoord van het Koninklijk Conservatorium tegemoet kunnen zien op de aloude anglicaanse Evensong. De in 1985 geboren Bulgaarse componist Georgi Sztojanov realiseert dan een eigentijdse Evensong voor drie zangers en zes altviolen. Een uitdaging, mogen we wel stellen.

Korzo5Hoog

In de Foyer van Korzo5Hoog wordt om 20:00 uur de bekroonde in 1983 compositie Over de dood en de tijd  uit 1980, uitgevoerd, een hommage aan één van de leden van de nimmer als zodanig bestaan hebbende Wiener Schule: Franz Schubert (1797-1828), van Gilius van Bergeijk.

In aansluiting daarop, vanaf 20:30 uur laten componiste Ivana Kiš en regisseur Christiaan Mooij horen en zien wat ze van een psychologisch sprookje van Roald Dahl (1916-1990) hebben gemaakt: een stuk muziektheater op een libretto van Joram Tornij: Look at her look at her. Dat gaat over een veel voorkomende vorm van decadentie: uiterlijke verfijning waarachter innerlijke leegte schuilgaat. Het bewijst eens te meer de stelling dat het begrip Mooi niet altijd — of toch: zelden — betrekking heeft op Ware Schoonheid, die tijdens een normaal proces van 'degeneratie' toch schoonheid blijft en niet verandert in decadentie in de zin van algeheel verval. Hoe schoon kan immers het geplooide gelaat van een honderdjarige zijn.

Tot besluit

In de kleine zaal van Het Paard van Troje wordt een voorzichtig begin gemaakt met de afsluiting van de dag door het hier uitstekend passende Rigor Mortis Ensemble (NL) met het ongeveer een half uur in beslag nemende programma In Koelen Bloede Verwoord: moord-liederen over Nederlandse moorden. Wordt het toch nog gezellig: opdat dat lijkverstijving adequaat mag intreden.

Om de Dood, die — afhankelijk van de voorstelling en interpretatie — op zich eveneens schoonheid kan vertegenwoordigen — als passend besluit een podium te bieden, presenteert — eveneens in Het paard van Troje, maar dan niet in de kleine zaal, ook al hebben de optrdenden zelf maar één vierkante meter nodig — De Anale Fase (B) het slotakkoord.

Eregast is 'collega' Sigmund Freud (1856-1939), die uit het Licht der Hemelen, begeleid door de Gloed van de Zon, ongemerkt komt kijken wat er van zijn theorie over de mens van kop tot kont is overgebleven.

Of hij, zoals Fjodor Dostojevski en Simone de Beauvoir de Dood ook als een schandaal zou kwalificeren, moet hij u en ons, op enigerlei wijze, dan maar even laten weten. Maar als dat door middel van gruwel-wezens als Yomanda of die van Astro-TV moet gebeuren, geloven we het allemaal wel, want dan geloven we niet eens meer in de Dood. Belazeren kunnen we ons zelf wel.

____________

Afbeeldingen

1. Ensemble Cobla La Principal d'Amsterdam.

2. Componist Georgi Sztojanov.

3. Componist Gilius van Bergeijk.

4. Componiste Ivana Kiš.

5. Rigor Mortis Ensemble (NL). 

6. De Anale Fase (B).

Een Turkse avond, donderdag op Arte-televisie

Diverse aspecten van de Turkse cultuur
De avond van donderdag 30 september staat voor, en via, Arte-televisie in het teken van het land dat zichzelf graag afficheert als kandidaat voor het lidmaatschap van de Europese Unie, hetgeen niet zal mogen gebeure zolang aldaar niet heel vergaande democratiseringsprocessen zullen zijn gerealiseerd — dat wil zeggen: in de praktijk meetbaar zullen zijn aan de hand van feiten en niet op basis van al, dan niet vrome, teksten.

Speelfilm Tavka
De avond start om 20:15 uur met het eerste van drie programma's welke Turkije heel direct raken. De speelfilm Tavka: a man's fear of God, in 2006,  als Turks-Duitse coproductie gerealiseerd door Özer Kiziltan.
Een geestelijk leider in Istanboel laat zijn oog vallen op een simpele maar  vrome man genaamd Muharrem,voor het innen van huurgelden. Het blijkt een baan als een tweesnijdend zwaard: enerzijds levert het Muharrem flink wat aanzien op, aan de andere kant komt hij in aanraking met heel veel wat, in het kader van zijn opvattingen, in strijd is met de wetten van Allah. Dat betekent worsteling en strijd, die door hoofdrolspeler Erkan Can zodanig wordt uitgebeeld dat het hem een bekroning als Beste Acteur heeft opgeleverd tijdens een filmfestival in Istanboel. Tavka heeft een zegetocht gemaakt langs de internationale festivals, hetgeen een bekroning in Berlijn met zich heeft meegebracht.

Heimwee naar Istanboel
Tussen 2150 uur en 22:50 uur volgt de reportage Sehnsucht nach Istanbul, over de smeltkros van culturen die deze stad al heel lange tijd was en ook nu nog blijkt te zij, een fenomeen waarvan je alleen maar kunt hopen at dit nog lang zal beklijven.

De reportage belicht met nadruk de muziek welke uit dat samengaan van culturen is voortgekomen. We horen en zien de band Kordas Türküler, die naast Turkse tevens Griekse, Armeense, Koerdische, Syrische en Roma-muziek speelt. Een schoolvoorbeeld van tolerantie die leidt tot culturele rijkdom.

Arabesk
Het laatste uur van de Turkse avond — tussen 22:50 uur en 23:50 uur — heeft Arte gereserveerd viir een reportage met de titel Arabesk — Gossensound und Massenpop, over de muziek met diezelfde naam welke in de jaren zestig van de twintigste eeuw is ontstaan. Toen was er sprake van een subcultuur, maar de stroming heeft een enorme invloed uitgeoefend op de Turkse popmuziek.
____________
Afbeeldingen
1. Regisseur Özer Kiziltan.
2. De Bosporus en Istanboel.

BBC Two-tv woensdag: Begin een eigen school

Een vrije school voor Londen
Tijdens de avond van woensdag 29 september wordt op BBC Two-tv, tussen 20:00 uur en 21:00 uur onze tijd, de documentaire Start your own school vertoond. Hierin wordt de vader van vier kinderen, journalist/schrijver Toby Young gevolgd in zijn poging om een zogenoemde free school (vrije school, zeg maar) op te zetten in de Britse hoofdstad. Hij doet dat samen met een groep ouders.
Al eerder liet de Britse televisie verontruste ouders zien die pogingen wilden ondernemen om voor een alternatief tegenover het huidige Britse schoolsysteem te creëren, en werden deze gevolgd op hun pad vol doornen naast de hier en daar, al dan niet verwachte, ondersteuning.BBC Television is de laatste tijd relatief druk in de weer met betrekking tot Engelse scholen. Daarover hebben we op deze site bericht op woensdag 15 september. Die serie loopt nog steeds en delen ervan worden door BBC Two en BBC Four uitgezonden. Verder kan men er een documentaire zien over het wie wat waar hoe en waarom van elitescholen in het Verenigd Koninkrijk, hetgeen in de praktijk waarschijnlijk tot Engeland beperkt zal blijven.
__________
Foto: Toby Young in Londen, 2004.

Nogmaals op het spoor van de thee via TV 5 Monde

Documentaire
Op zondag 26 september presenteert TV 5 Monde nogmaals de documentaire over een reis door de 'geurige wereld van de thee'. Dat het daarbij in eerste instantie gaat om het geplukte product en pas na het proces van bewerkingen om het eindproduct thee zoals wij dat uiteindelijk kunnen aanschaffen, zal duidelijk zijn. Daar moet echter wel aan worden toegevoegd dat er steeds minder supermarkten zijn — en daaronder zelfs een oud, vertrouwd kruideniersbedrijf uit de Zaanstreek met heel veel filialen, verspreid over ons land — welke de zogeheten losse thee ooit zelf importeerden en onder hun bedrijfsnaam dan ook de kwalificatie theepakkers sinds. . . . .  hadden toegevoegd, maar deze niet meer in die vorm aan de man brengen, doch uitsluitend nog een keur — die overigens ook allengs kleiner wordt — aan doosjes met theezakjes.
Daartegenover staan niet alleen de ouderwetse koffie- en theewinkels — zoals die van Simon Levelt — die nog een ruim assortiment aan losse thee verkopen, welke keurig uit grote blikken worden geschept in de door de klant gewenste hoeveelheid. Daarnaast kan men in biologische winkels ook nog steeds — en moge dat vooral zo blijven — verpakte losse thee aanschaffen. Het verheugende daarbij is dat het assortiment daar al jaren wordt uitgebreid.

Het theezakje
Het is alweer meer dan een halve eeuw geleden dat ik voor het eerst met theezakjes werd geconfronteerd, ten huize van mijn eerste lerares Frans. Erover gehoord en in de krant gelezen had ik al wel, evenals de klachten van echte theedrinkers dat een pot thee, gezet van (een) zakje(s) niet het kwaliteitsniveau bereikte van een pot thee, gezet van losse theeblaadjes. Ik besefte toen niet dat het fenomeen theezakje echter al flink wat ouder was, en dat de ontstaangeschiedenis, kort en krachtig, een heel bijzondere was.


BROCKHAUS!  WAS SO NICHT IM LEXIKON STEHT — Kurioses und Schlaues aus allen Wissensgebieten

Zoals dat met veel producten — in de meest ruime zin — het geval is, kan men het ontstaan van het zakje zoals wij dat heden ten dage kennen, terugvoeren op een misverstand.
Thomas Sullivan, importeur van thee, gevestigd te New York, bedacht in 1904 dat het wel een aardige gedachte zou zijn om zijn monsters van de verschillende door hem vertegenwoordigde theesoorten niet meer, zoals tot dan gebruikelijk, in kleine blikjes te versturen, maar deze in een stijlvol zijden zakje te versturen.

Kleine oorzaak, grote gevolgen
Zijn klanten die deze nieuwe vorm van thee-monster ontvingen, begrepen de intentie niet en plaatsten deze in een theepot om ze vervolgens met kokend water te overgieten [1].
Daarmee was een nieuwe vorm van theezetten ontstaan, die het inmiddels ruim een eeuw heeft volgehouden en, langzaam maar zeker, de traditonele manier van theezetten aan het verdringen is. Vanzelfsprekend met uitzondering van de echte theekenners en dito drinkers.
Ik kwam dit feit tegen in een heel leerzaam boekje dat ikkort voor de eeuwwisseling ter bespreking toegezonden kreeg:
Daarin kreeg de lezer de vraag voorgelegd Woraus bestanden die ersten Teebeutel: Aus Papier, aus Leinen, aus Seide?
Het antwoord daarop werd aan de ommezijde van het blad gegeven, gevolgd door de uitleg, die u hierboven reeds heeft kunnen aantreffen.
__________
[1] In de meeste gevallen komen we tegenwoordig het advies van Water van 90º Celsius tegen in plaats van kokend water.
__________
Voor een korte impressie, uit datzelfde boekje, over de eerste snelheidsovertreder die werd aangehouden, kunt u een artikeltje vinden op onze dochtersite Tempel der Historie.
__________
Afbeelding: Tekening van Michael Maier, uit bovengemeld boekje.